نقش تحزب در جذب مشارکت عمومی/3 ----------------------------------------- #شفیعی_مطهر ---------------------------------------- مفهوم شناسی تحزب /1 ------------------------------------ تحزب يك بحث اجتناب‌ناپذير است. هيچ‌گاه بر پایه دیدگاه‌های فردي و مبتني بر نظریات افراد، نمي‌توانيم جامعه را بسازيم. بايد نظریات افراد، پخته و سپس مطرح شود. احزاب بهترين جايي است كه اين نظریات با همديگر جمع می‌شود و يك جمع‌بندي نهايي قابل‌قبول از آن جمع‌بندي اوليه بيرون می‌آيد. تحزب يك تجربه جهاني و تاریخی است. ايران هم كشوري است كه بر مبناي مردم سالاري استوار است و مردم سالاري، يعني اين‌كه واقعا گروه‌هاي مردم بتوانند با سليقه‌هاي گوناگون، دور هم جمع شوند و نظریات و دیدگاه‌های خودشان را با هم هماهنگ كنند تا بتوانند سخن خودشان را مطرح و از آن دفاع كنند. حزب در اصطلاح تعاریف مختلف و متفاوتی درباره حزب از جامعه‌شناسان و دانشمندان علوم سیاسی و در قوانین ارائه شده است. بعضی از این تعاریف حالت توضیحی (Discribtive) دارند. این طیف ویژگی‌های جمعی و شایع احزاب را مورد توجه قرار داده، ابعاد مختلف احزاب، از کسب رای، مشارکت، رقابت و... را توضیح می‌دهند. مثلا در یک تعریف توضیحی از حزب می‌گوییم: «حزب مجموعه‌ای از شهروندانی است که به وسیله علایق و خواسته‌های جمعی یا منافع مشترک دور هم جمع شده‌اند و با دیگر گروه‌ها و منافع آنان تقابل دارند». در مقابل، برخی از تعاریف هنجاری (Normative) هستند. مانند تعریف موریس دوورژه: «احزاب جزیی از تشکیلات سیاسی هستند که هدف مستقیم آن ها به چنگ آوردن قدرت یا شرکت در اعمال آن است. احزاب در پی آنند که در انتخابات، کرسی‌هایی به دست آورند، نمایندگان و وزرایی داشته باشند و حکومت را به دست گیرند.» قانون‌گذار ایران نیز در ماده 1 قانون فعالیت احزاب، مصوب 1360 تعریف مختلطی از حزب ارایه می‌دهد. حال با توجه به تعاریف فوق و تعریف ماده 1 قانون فعالیت احزاب، در تعریف حزب می‌گوییم: «حزب نهاد و سازمانی است منظم در درون یک نظام سیاسی که از اشخاص حقیقی تشکیل شده و دارای یک هدف و آرمان خاصی هستند و دارای اساسنامه و مرامنامه خاصی بوده و در سایه رعایت و پیروی کردن از اصول قانون اساسی در پی فتح قدرت عمومی است».(سپهر منصوري،عباس،اينترنت) ادموند برگ در تعريف حزب مي‌گويد: «حزب گروهي از افراد جامعه است که با يکديگر متحد شده و بر مبناي اصول خاصي که مورد قبول همه آن‌هاست براي حفظ و توسعۀ منافع ملّي مي‌کوشند» (دکتر حسن محمدي‌نژاد، احزاب سياسي، صفحه 16) جيمز ماديسون حزب را متشکل از افرادي مي‌داند که «چه در مقام اکثريت و چه در مقام اقليت براساس منافع يا هدف‌هاي مشترک خود که با منافع و هدف‌هاي ساير افراد و نيز منافع و هدف‌هاي دائمي و کلي جامعه در تضاد است با يکديگر طرح اتحاد ريخته‌اند.» (حسن محمدي‌نژاد، همان، ص 235). لنين در کتاب «چه بايد کرد» در تعريف حزب آورده است: «يک گروه کوچک از افراد قابل اعتماد با تجربه و معتقد به اصول انقلاب که داراي نمايندگان مسئول و وظيفه‌شناسي در نواحي مهم بوده و روابط مخفيانه با يکديگر داشته باشند و اقدامات انقلابي را حرفۀ اصلي خود قرار دهند.» ( لنين، چه بايد کرد، صص 36 و 35) «حزب در حقیقت گردهمایی پایدار گروهی از مردم تحت لوای جریان‌ها و جناح‌های سیاسی است که عقاید مشترکی دارند، و با پشتیبانی آن ها برای به دست آوردن قدرت سیاسی از راه‌های قانونی مبارزه می‌کنند. می‌توان چهار ویژگی سازمان، ایدئولوژی، قانونی بودن و مبارزه برای کسب قدرت را عامل تشخیص حزب از غیر آن دانست، اما باید اذعان نمود که این چرخه و فرایند سیاسی و پیدایش و تکوین احزاب سیاسی در ایران معاصر، پیش از انقلاب اسلامی، سرنوشتی غم‌انگیز داشته است؛ زیرا هیچ‌گاه احزاب و تشکل‌های سیاسی از فضای آزادی برای تکامل سازمانی و فکری در هیچ برهه‌ای بهره‌مند نبوده‌اند. برخلاف دنیای غرب و ممالک دموکراتیک جهان، که احزاب سیاسی ــ در پی تکامل و توسعۀ نظام‌های پارلمانی ــ از درون مجلس نمایندگان برخاسته و پا به عرصۀ رقابت‌ها و کشمکش‌های سیاسی بر سر تصاحب قدرت نهاده‌اند، در ایران تحزّب فرایندی معکوس داشته است؛ چه احزاب سیاسی تقریباً هم‌زمان با پیروزی انقلاب مشروطه و به طور مشخص در مجلس دوم سر بر آوردند و نارسایی‌های فکری و سازمانی، فقدان تشکیلات کارآمد و مساعد نبودن فضای فرهنگی ــ اجتماعی جامعه و بستر سیاسی، سرانجام احزاب و تشکل‌های سیاسی را به جریان‌های زودگذر و ناپایدار تبدیل کرد. طی تاریخ یکصدسالۀ تحزّب در ایران، صدها حزب و تشکل سیاسی ظهور نموده‌اند . بدیهی است اشاره به یک‌یک این تشکل‌ها و فراز و فرود و نوع عملکرد آن ها خود مجال گسترده‌ای می‌طلبد، ازهمین‌رو در این نوشتار، به منظور شناختن بعضی از جریا‌ن‌های مهم سیاسی ایران، اجمالی از این تاریخ و جریان‌شناسی حزبی و دوره‌های تحزّب شرح داده شده است.» (دکتر اخوان کاظمی،بهرام، اينترنت) ادامه دارد... @amotahar

نظرات شما عزیزان:

موضوعات مرتبط: مقالات